Het laatste weekend van Ayrton Senna – Deel 2

25 jaar geleden verloor de Formule 1 één van de grootste rijders die de sport gekend heeft. Op het circuit van Imola liet de Braziliaan Ayrton Senna op zondag 1 mei 1994 het leven na een zware crash in de beruchte Tamburello-bocht. De oorzaak van het ongeluk is tot op de dag van vandaag nog steeds niet duidelijk. We keren terug in de tijd en nemen de laatste dagen van de drievoudige wereldkampioen onder de loep. Lees nu het vervolg van het laatste weekend van de Braziliaanse coureur.

De volgende ochtend, op zaterdag 30 april, om 9u30 startte de laatste vrije training. De Braziliaan zou 19 ronden rijden en prijkte al snel weer bovenaan de ranking. Zowel hij als teamgenoot Damon Hill vonden dat de aanpassingen aan hun bolides een verbetering waren tegenover de dag ervoor. Niet lang na de sessie arriveerde Rubens Barrichello terug in de paddock. Hij had een nacht in Bologna in het Maggiore ziekenhuis doorgebracht voor observatie na zijn crash de dag voordien. Hij vertelde Ayrton dat hij later die dag terug naar zijn huis in Engeland zou vliegen en de race vanuit zijn zetel zou volgen. Zijn raceweekend was voorbij en hij vertelde aan de journalisten dat hij over twee weken in Monaco terug van de partij zou zijn.

Om 13u00 ging de tweede en laatste kwalificatiesessie voor de Grote Prijs van San Marino van start. Damon Hill wist zijn chrono te verscherpen en klom op naar een vierde stek. Om 13u18 sloeg het noodlot echter toe. De Oostenrijker Roland Ratzenberger verloor de voorvleugel van zijn Simtek op het rechte stuk na Tamburello en knalde met een doodvaart van maar liefst 314,5 km/u tegen de betonnen muur aan de buitenkant van de Villeneuve-bocht. De gehavende wagen kwam vervolgens in het midden van de baan weer tot stilstand. Ratzenberger’s hoofd hing levensloos langs de zijkant van de cockpit. Het was duidelijk dat dit een heel ernstig ongeval was.

In de Williams-box aanschouwde Senna de herhalingen van het ongeval op de tv-scherm en hij wist onmiddellijk dat het er slecht uitzag voor de rookie. De Braziliaan rende door de pitlane, eigende zich één van de wagens van de wedstrijdleiding toe en beval de chauffeur om naar de plaats van het ongeval te rijden. Aangekomen op de plek des onheils was Ratzenberger ondertussen reeds afgevoerd met de ziekenwagen.  Senna inspecteerde de gehavende Simtek-wagen en keerde vervolgens terug naar de pitlane. Net zoals de dag ervoor ging hij naar het medisch centrum, waar hem wederom de toegang werd ontzegd. Net zoals 24 uur eerder ging hij langs de achterkant, over het hek, binnen.

Als eerste kwam hij zijn goede vriend professor Sid Watkins tegen, hoofd van de medische staf van de FIA. Volgens Watkins was Senna zeer aangedaan over wat er was gebeurd. “Ayrton kraakte en begon op mijn schouder te huilen”, getuigde Watkins in zijn autobiografie. Vervolgens zei de Britse neurochirurg tegen zijn vriend: ”Ayrton, waarom trek je je niet terug uit de wedstrijd van morgen? Ik denk niet dat je het moet doen. Waarom stop je er in feite niet helemaal mee? Wat moet je nog meer bereiken? Je bent drie keer wereldkampioen geworden en je bent uiteraard de snelste rijder. Laat het zijn en we gaan samen vissen.”

Ayrton keek hem aan en zei: “Sid, er zijn bepaalde dingen waarover we geen controle hebben. Ik kan niet stoppen. Ik moet doorgaan.” Dat waren de laatste woorden die Senna tegen hem zei. Na zijn gesprek met Watkins keerde de Paulista terug naar de Williams-garage en sprak Damon Hill en Technisch Directeur Patrick Head. Hij vertelde beide heren dat Ratzenberger dood was. Teambaas Frank Williams vroeg hem om zijn kwalificatie verder te zetten maar de kampioen weigerde. Hill wist niet goed wat hij moest doen: doorgaan of niet? Uiteindelijk werd die beslissing voor hem door het team genomen. Williams trok zich terug voor de rest van de sessie.

Nog geen uur na diens ongeval werd de dood van Ratzenberger aangekondigd. Het was het eerste dodelijk slachtoffer gedurende een GP-weekend sinds Riccardo Paletti tijdens de Canadese GP in Montreal in 1982. De laatste F1-rijder die de dood vond was de talentvolle Elio de Angelis tijdens een privétest in 1986. De Angelis was het seizoen daarvoor nog teamgenoot van Ayrton bij Lotus-Renault. Uiteindelijk wist niemand Senna’s snelste tijd van vrijdag te verbeteren en de Braziliaan behaalde zijn 65^ste pole positie uit zijn carrière, destijds een absoluut record. Nadien bracht hij even wat tijd door met zijn teamgenoot en diens vrouw Georgie in de motorhome van Williams.

Hij liet ook weten dat hij de verplichte persconferentie aan zich zou laten voorbij gaan. Normaal zou dit een geldboete opleveren, maar gezien de omstandigheden besloten de FIA-officials om geen straf uit te vaardigen. Doch werd hij nog op het matje geroepen omdat hij één van de wagens van de wedstrijdleiding illegaal had opgeëist. Senna was niet in de stemming om deze berisping van de FIA en permanente FIA steward John Carsmit te accepteren. Vervolgens brak er een ruzie uit tussen hen en de Braziliaan stormde vol afschuw weg. De stewards besloten om geen verdere actie meer te ondernemen.

Buiten kwam Ayrton voormalig F1-rijder en drievoudig wereldkampioen Niki Lauda tegen. Beide heren bespraken dat de rijders een verenigd front moesten vormen met betrekking tot de veiligheid. Lauda zei dat hij een vergadering wilde organiseren tijdens het volgende raceweekend te Monaco, twee weken later. Kort daarna, omstreeks half zes ’s avonds, verliet Senna het circuit richting zijn hotel in San Pietro. In het hotel was er een trouwfeest aan de gang. Het bruidspaar sprak de Braziliaan aan om met hen te poseren voor een foto, maar deze keer weigerde hij echter om in te gaan op hun verzoek. Atypisch, want doorgaans gaf hij steevast gehoor aan zulke vragen.

Eens terug in zijn kamer belde hij Adriane op, die ondertussen in Portugal was gearriveerd. Ze was bij de vrouw van Antonio Braga in Sintra nabij Lissabon. Ze vroeg hem hoe het met hem was en hij antwoordde: “Het is als shit, shit, shit, shiit”, en vervolgens begon hij terug te huilen. Adriane dacht dat hij het nog over Rubens’ ongeval had, maar al snel vertelde hij haar over de dood van Ratzenberger. Volgens haar relaas zei hij: “Ik heb echt een slecht gevoel bij deze race. Ik zou liever niet rijden.” Ook weer moest het gesprek vroegtijdig gestopt worden. De jonge Braziliaanse moest haar vlucht naar Faro nemen om half negen die avond.

Josef Leberer kwam langs in de suite voor de gebruikelijke massage, maar Ayrton was niet in de stemming en besloot om vroeger uit eten te gaan bij Trattoria Romangnola. De maaltijd stond eigenlijk in teken van Leberer’s verjaardag, maar er viel die avond maar weinig te vieren. Tijdens de wintertests was het Leberer die Roland Ratzenberger aan Ayrton voorstelde. Net zoals Roland was ook Josef een Oostenrijker. Ayrton stelde die avond veel vragen over Ratzenberger aan diens compatriot Leberer. Na het etentje keerde de 34-jarige Senna terug naar zijn hotel, en vond onder zijn deur een briefje van zijn teambaas Frank Williams.

Op het briefje stond te lezen of hij even naar beneden kon komen voor een babbel. Hij ging een verdieping lager en praatte met zijn teambaas. Williams vond zijn sterrijder al veel kalmer dan eerder. Na het gesprek keerde hij terug naar zijn suite. Leberer stelde voor om hem nog voor het slapengaan te masseren, maar Ayrton bedankte en zei dat hij niet in de stemming was. Vervolgens belde hij naar zijn huis in Quita do Lago, waar Adriane net was gearriveerd. Hij vertelde haar dat hij besloten had om toch te racen en dat - als hij won - de Oostenrijkse vlag zou zwaaien ter ere van Roland. Het laatste wat hij haar zei was om hem zondagavond op te pikken om 20u30 aan het vliegveld van Faro…

Zondagochtend om 7u30 belde kapitein O’Mahoney Senna op om hem te vragen om hoe laat hij diens bagage in het hotel moest ophalen. Hij diende tevens ook als wekdienst, iets wat hij elke morgen voor een race deed. Ayrton stond op, pakte zijn spullen en verliet het hotel waar buiten een helikopter stond te wachten om hem naar het circuit te vliegen. Na het omkleden begaf hij zich naar de motorhome waar hij Alain Prost aantrof. Hij ging naast hem zitten en onbijtte samen. Een half uur lang praatten de voormalige kemphanen over het verbeteren van de veiligheid. Prost ging akkoord en sprak af om voor de GP van Monaco terug samen te zitten.

“Voor het eerst in eeuwen hadden we een normaal gesprek. We hadden onze geschillen achter ons gelaten”, zei Prost achteraf. De Fransman was eigenlijk meer verbaasd over Senna’s attitude tegenover hem dat weekend. “Ik was vrij verrast omdat hij normaal nog eens geen hallo zegt als onze wegen elkaar kruisen.” Tijdens de warm-up klokte Senna nog maar eens de snelste tijd en in een live-uitzending op het Franse RTL begroette hij via de boordradio zijn voormalige aartsrivaal Alain Prost, die bij Williams te gast was: “Een speciale hallo voor onze vriend Alain. We missen u Alain.”

Ayrton was tevreden over de afstelling van de FW16 en vroeg aan zijn ingenieur David Brown om niet aan de afstelling te komen. Na de sessie schreef Ayrton een brief voor de ouders van Roland Ratzenberger en liet het naar hen faxen.  Omstreeks 11 uur kwam Gerhard Berger langs in de Williams motorhome om zijn vriend naar de rijdersbriefing te vergezellen. Onderweg vroeg Senna of hij een veiligheidspunt wilde aankaarten betreffende de safety car tijdens de formatieronde. Hij wou het niet zelf doen omdat hij ervan overtuigd was dat de persoonlijke vete tussen hem en permanent race steward John Corsmit wel eens roet in het eten zou kunnen gooien.

Tijdens de rijdersbriefing werd er vooral gesproken over wat er de dag voordien gebeurd was. De rijders hielden een minuut stilte ter nagedachtenis van Ratzenberger, op vraag van Bernie Ecclestone. Senna nam echter geen deel aan het gebeuren en zat gans achteraan de ruimte met tranen in zijn ogen. Nadien haalde Berger het punt aan met betrekking tot de safety car die bij de formatieronde werd gebruikt. “Zo traag rijden ( achter de safety car) verhoogt het risico dat de banden en remmen te koud zijn bij de start”, aldus de Ferrarist. Hij eiste dat dit niet meer werd toegelaten. De andere rijders steunden de Oostenrijker hierin en de officials besloten om het gebruik te schrappen.

Na de briefing sprak Senna nog verder over de veiligheid met zijn collega’s, met name met WK-leider Michael Schumacher, met Michele Alboreto en uiteraard nog steeds met zijn goede vriend Gerhard Berger. De heren kwamen tot een akkoord om met alle rijders in Monaco – op de vrijdag voor de race – samen te zitten om over het onderwerp te praten. Vervolgens ging Senna naar de Paddock Club om te praten met de sponsors van Williams en hun gasten. Het praatje duurde zo'n half uur. Ook teamgenoot Hill was van de partij. ’s Middags at Ayrton een lichte lunch en zonderde zich daarna even af in zijn motorhome. Nadien ging hij naar de Ferrari-motorhome om Berger weer te zien.

Een half uur voor de start wandelde Senna naar de garage. Iedereen daar aanwezig zei achteraf dat Ayrton zich anders gedroeg dan normaal. Hij ijsbeerde rond zijn wagen, inspecteerde de banden en rustte op de achtervleugel. Hij was stil en alleen in zijn gedachten. Toen de pitlane opende, vertrokken de wagens één voor één, deden een verkenningsrondje en namen plaats op de grid. Senna’s gewoonte was om in zijn wagen te blijven zitten tijdens het laatste kwartier voor de start, met zijn helm op, om zich mentaal voor te bereiden. Deze keer brak hij die routine, nam zijn helm en balaclave af en maakte ook zijn riem wat losser. Patrick Head deed nog even een babbel met hem en Senna gaf hem een kleine glimlach.

Ook Berger kreeg een glimlach van Ayrton. Dit gebeurde toen de circuitomroeper de startorde afriep. Toen Berger’s naam ter sprake kwam, juichden de Tifosi voor hun rijder. Berger herinnerde zich het moment nog: “Het was een glimlach van een vriend die blij was om te zien dat mensen me steunden en van me hielden. Dat is het laatste wat ik van hem herinner.” Leberer stond naast Senna op de grid, klaar om hem zijn helm te geven. Josef gaf Ayrton nog iets te drinken en daarna deed hij zijn helm voor de laatste keer op. Tevens controleerde Leberer de riem van Senna. De wagen werd gestart en Leberer keerde terug naar de garage om van daaruit de race te volgen.

Klokslag twee uur en de wagens vertrokken voor de formatieronde.  De rijders namen plaats op de grid met Senna op pole, Schumacher op P2, Berger op drie, Hill op vier, JJ Letho op vijf. De lichten sprongen op rood en vier seconden later floepten ze op groen. Letho liet zijn Benetton stilvallen op de grid en Pedro Lamy kon hem niet ontwijken. De Lotus-rijder knalde op de Fin. Beide heren kwamen zonder kleerscheuren uit hun verhakkelde vehicles, maar negen toeschouwers raakten gewond door rondvliegende brokstukken en een band die in de tribune vloog. Tot ieders verbazing werd de rode vlag niet bovengehaald, maar besloot de wedstrijdleiding om de safety car te laten uitrukken.

Het puin werd geruimd en om 14u15 liet David Brown aan Senna weten dat de safety car zou binnenkomen. Senna antwoordde Brown het bericht begrepen te hebben. Het zouden de laatste woorden zijn die Ayrton Senna zou spreken. Toen de safety car de piste verliet, ging de Braziliaan vol op de gas. Hij zette in de zesde ronde een razendsnelle tijd neer van 1m24.887. Het zou uiteindelijk de derdesnelste ronde van de wedstrijd zijn, enkel Schumacher en Hill wisten die tijd nadien nog te verbeteren. Schumacher, op P2, kon het tempo van Senna nog net volgen. Berger op P3 moest al een kloof laten. Exact om 14u17 sneed Senna de Tamburello-bocht voor de tweede maal aan na de herstart, in de zevende ronde van de wedstrijd.

De Williams met startnummer 2 brak met een snelheid van 306 km/u uit naar rechts direct na het aansnijpunt van de bocht en knalde tegen de betonnen muur. Hij wist zijn vaart nog te verminderen naar 209 km/u bij impact. De hulpdiensten, met Sid Watkins, waren snel ter plaatse, maar professor Watkins wist direct dat alle hulp te laat kwam. Tijdens de crash doorboorde een stuk van de ophanging zijn helm en hij was onmiddellijk klinisch dood. Verder had hij echter geen andere lichamelijke letsels opgelopen. Indien de ophanging hem niet had geraakt, had Senna waarschijnlijk levend uit het wrak geklommen…

De race zou uiteindelijk uitgereden worden, met Schumacher als winnaar, maar dat interesseerde eigenlijk niemand. Later die avond, om 18u40 werd Senna dood verklaard, maar het officiële tijdstip van overlijden staat op 14u17, het moment dat hij crashte en zijn brein stopte met functioneren. De Formule 1 was zijn grootste rijder verloren. Zijn thuisland Brazilië was in diepe rouw na het verlies van hun held. Ayrton Senna werd 34 jaar, reed 161 Grand Prix’, kroonde zich drie maal tot wereldkampioen (1988, 1990 en 1991) en behaalde maar liefst 65 pole posities. Toen een absoluut record. Na de dramatische race werd in de cockpit van de verhakkelde FW16 nog een Oostenrijkse vlag gevonden…
 
Foto's: Georges De Coster - Hans van Onsem  - Hans van Onsem Jr.
Bronnen: Autocourse 1994-1995 (Alan Henry) - Remembering Ayrton Senna (Alan Henry) - Gerhard Berger: The Human Face of Formula 1 (Christopher Hilton) - Life at the Limit: Triumph and Tragedy in Formula 1 (Prof. Sid Watkins) - Unless I'm Very Much Mistaken: My Autobiography (Murray Walker) - My Life With Ayrton (Adriane Galisteu) - The Death of Ayrton Senna (Richard Williams)